Azerbaycan Azerbaycan Cumhuriyeti Azərbaycan Respublikası | |||||
| |||||
Ulusal Marş: Azərbaycan Marşı | |||||
Azerbaycan'nin Dünya üzerindeki konumu. | |||||
Başkent(en büyük ) | Bakü 40°22′N 49°53′E / 40.367°N 49.883°E | ||||
Resmî dil(ler) | Azerice [1] | ||||
Etnik gruplar | 91.2% Azeri, 2.2% Lezgi, 1.8% Rus, 1.5% Ermeni (Dağlık Karabağ), 0.2% Gürcü, 3.8% Diğer | ||||
Milliyet | Azeri | ||||
Yönetim biçimi | Parlamenter cumhuriyet | ||||
- Cumhurbaşkanı | Ilham Aliyev | ||||
- Başbakan | Artur Rasizade | ||||
Kuruluş | |||||
- Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti | 28 Mayıs 1918 | ||||
- Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti | 28 Nisan 1920 | ||||
- BağımsızlıkSovyetler Birliği'nden | 30 Ağustos 1990 | ||||
- Kabul Edilme Tanınma | 18 Ekim 1991 | ||||
Yüzölçümü | |||||
- Toplam | 86.600 km² (113.) 33 mil² | ||||
- Su (%) | 1.6% | ||||
Nüfus | |||||
- 2009 tahmini | 9,047,000 (90.) | ||||
- 1999 sayımı | 7,953,438 | ||||
GSYİH (SAGP) | 2011 | ||||
- Toplam | $94.318 milyar | ||||
- Kişi başına | $10,340 | ||||
GSYİH (düşük) | 2011 | ||||
- Toplam | $72.189 milyar | ||||
- Kişi başına | $7,914 | ||||
Gini (2006) | 36.5 (58.) | ||||
İGE | ▲ 0.787 (medium) (2007) | ||||
Para birimi | Azerbaycan Manatı (AZN ) | ||||
Zaman dilimi | (UTC+4) | ||||
Trafik akışı | sağ | ||||
Internet TLD | .az | ||||
Telefon kodu | 994 |
Azerbaycan resmî adıyla Azerbaycan Cumhuriyeti (Azerice: Azərbaycan Respublikası, /ˈɑz.æˌɾ.bɑj.dʒɑn ˈɾes.pˌub.lika.sɯ/), Güney Kafkasya'da devlet. Kuzeyde Rusya, kuzey batıda Gürcistan, batıda Ermenistan, güneyde İran ve batıda (Azerbaycan'a bağlı olan Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti ile komşu olan) Türkiye ile komşudur. Doğu sınırını Hazar Denizi çizmektedir. Bir kısmı Avrupa ve bir kısmı Asya'da bulunan Azerbaycanın nüfusunun çoğunluğu Türk halkı ve Şii olan Azerilerden ibaretdir. Ülkenin Başkenti Bakü'dür.
Müslüman dünyasındaki ilk demokratik ve laik devlet olan Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti 1918 yılında kurulmuş;[2][3][4] fakat 1920'de Sovyetler Birliği topraklarına katılmıştı.[5][6] Azerbaycan 1991'de bağımsızlığını tekrar kazandı. Azerbaycan bağımsız Türk devletlerinden biri olup Türk Konseyi ve TÜRKSOY'un etkin üyelerindendir. 158 ülkeyle diplometik ilişkisi ve 38 uluslararası kuruluşa üyeliği vardır.[7]
Etimoloji [değiştir]
Azerbaycan sözcüğünün kökeni konusunda birçok değişik görüş bulunmaktadır. Bunların arasında önde gelen görüşler şunlardır:
- Eski Asların adından kaynaklanır ve “Aser yurdu”, “Aserler yurdu” demektir.[8]
- Azer, Eski Türkçe'de "yüksek" baynan "zenginlerin oturduğu yer" olarak geçer.
- Ahameniş İmparatorluğu'nda Midya bölgesine valilik yapmış ve imparatorluğun Büyük İskender tarafından fethinden sonra görevine devam etmiş Atropat'ın adından kaynaklanır.[9][10][11]
Azerbaycan'da Kuruçay kültürü adı ile tanınmış ilk insan meskeni, Yeni Taş Çağı'na uzanan Azıh Mağarası'nda belirtilmiştir.[12]
Eski zamanlardan Ortaçağ'a kadar, Azerbaycan terimi coğrafi olarak bugünkü İran'ın bir bölgesi olan Güney Azerbaycan için kullanmaktaydı. Günümüzde Azerbaycan Cumhuriyeti'nin bulunduğu yer ise Albanya veya Aran olarak tanınan bölgenin bir parçasıydı.
Kesin olmayan iddialara göre, Türklerin Azerbaycan'ı kendilerine yurt edinilmesi milattan önceki çağlara kadar iner.[kaynak belirtilmeli] MÖ 7 yüzyılda Türk kavimlerine mensup topluluklar Azerbaycan'a Kafkasların kuzeyinden Derbend yoluyla gelip yerleşmişlerdir.[kaynak belirtilmeli] Bu sebeple Derbend'e Türk kapısı denmiştir.[13]
Selçuklular'ın Azerbaycan'da görülmeleri ise 1015-1021 yılları arasındadır. Bu dönemde Oğuzların göçleri ile birlikte Azerbaycan'ın Türkleştirilme ve İslamlaştırılma süreci hızlanmıştır. Bölge 1136'da İldenizliler tarafından Tebriz'de kurulan atabeyliğin egemenliğine girmiştir. Moğol istilalarından sonra İlhanlılar'ın egemenliğine girmiş ve bir süre Altın Orda'nın hakimiyetinde kalmıştır. 14. yüzyılda Karakoyunlular ve Akkoyunlular'ın egemenliklerine girmiştir.
I. İsmail'in Kızılbaş ordusu Azerbaycan seferini gerçekleştirip 1500'de Cabani Meydan Muharebesi'nde Şirvanşah Ferruh Yasar'ın ordusunu yenmiş ve Tebriz'e girip Safevi Devleti'ni kurmuştur.[14] Böylece Azerbaycan Safevi egemenliğine girmiştir. Daha sonra da Afşarlar, Zendler ve Kaçarlar tarafından yönetilmiştir. Zand Hanedanı'nın yıkılışı ile Kaçar Hanedanı'nın kuruluşu sırasında burada Bakü, Kuba, Şeki, Gence, Karabağ, Revan, Nahcivan,[15] Derbent, Serab, Lenkeran, Şeki, Şamahı, Tebriz, Urmiye, Erdebil, Hoy, Maku, Marağa ve Karadağ[16] gibi de facto bağımsız[17][18][19][20][21] hanlıklar belirmiştir. 1804–1813 Rus-İran Savaşları'nın ardından 1813 yılında bu hanlıkların büyük bir kısmı Rusya İmparatorluğu hakimiyetine girmiştir. Türkmençay Antlaşması ile İran, Rusya'nın Revan Hanlığı, Nahçıvan Hanlığı[22] ve Taliş Hanlığı'nın güney bölümü üzerindeki hakimiyetini tanımıştır.[23]
1828'de Rusya İmparatorluğu'nun egemenliğine girmiştir. 1918-1920'de Kafkasya Kurultayı'nı toplamış ve 28 Mayıs 1918'de de Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti'ni kurmuşlardır. Bu devlet Orta Doğu'da ilk cumhuriyet olmuştur.[24] Ancak 1920'de Kafkasya ötesi Sosyalist Sovyet Cumhuriyetler Birliği'ne katılmıştır. 30 Ağustos 1991'de SSCB çöküşüyle bağımsızlığını yeniden ilan etmiştir.
Bugüne kadar Kafkaslarda Türkçülük hareketlerinin merkezi hep Bakü olmuştur[25]. Bu düşüncenin önde gelenler Hüseynzade Ali Turan, Ahmet Ağaoğlu, Alimerdan Topçubaşov idi.
Azerbaycan Cumhuriyeti [değiştir]
Sovyetler Birliği'nin son döneminde Ermenistan Sovyet Cumhuriyeti’nin Azerbaycan Sovyet Cumhuriyeti’ne bağlı Dağlık Karabağ'da hak iddia etmesi etnik çatışmalara yol açtı ve bu karmaşık koşullar altında 18 Ekim 1991'de Azerbaycan bağımsızlığını ilan etti.[26] Bu dönemde iktidarda olan Azerbaycan Komünist Parti Genel Sekreteri Ayaz Mutallibov, bağımsiz cumhuriyetin ilk cumhurbaşkanı oldu, ancak Mart 1992'de Dağlık Karabağ'daki Hocalı Katliamı’ndan sonra istifa vermeye zorlandı. Şuşa ve Laçın şehirlerinin Ermeni silahlı kuvvetlerince işgalinden sonra yaşanan derin bir istikrarsızlık sürecinden sonra 7 Haziran 1992'de yapılan cumhurbaşkanlığı seçimlerini Azerbaycan Halk Cephesi'nin lideri Ebulfez Elçibey kazandı. Bu dönemde Ermeniler ve Azeriler arasında şiddetlenen savaş sırasında Kelbecer rayonu işgal oldu. Haziran 1993’te Gence şehrinde Süret Hüseynov liderliğinde silahlı isyan çıktı ve Elçibey yardım için Haydar Aliyev’i Nahçıvan’dan Bakü’ye davet etti. Fakat Haydar Aliyev'in Bakü'ye gelince Süret Hüseynov'u desteklemesi ve göstericilerin Bakü’ye yürümesi üzerine, halktan umduğu desteği alamayan Elçibey, doğum yeri olan Nahçivan’ın Keleki köyüne gitmiştir. Bu gelişmeler üzerine, Cumhurbaşkanlığı yetkileri Haydar Aliyev’e devredilir. Ülkedeki siyasi istikrarsızlıktan yararlanan Ermeni silahlı kuvvetleri Azerbaycanın Ağdam, Cebrayıl, Füzuli, Kubadlı, Zengilan rayonlarını işgal etti. Ağustos 1993’te referandum ile Elçibey'in görevi resmen geri alındı ve Ekim ayındaki seçimlerde Haydar Aliyev %99 oyla Cumhurbaşkanı seçildi. Ermeni-Azeri savaşı 1994'te Rusya'nın dayattığı ateşkesle sona erdi.
Daha sonra Haydar Aliyev Süret Hüseynov'dan desteğini çekecek ve vatana ihanetten yargılanan Hüseynov müeebete mahkûm olacaktır. 10 yıl hapis yattıktan sonra İlham Aliyev tarafından 2005 yılında Hüseynov'un cezası affedilmiştir.
Azerbaycanın'ın idari bölgeleri [değiştir]
- Ana madde: Azerbaycan'daki yönetim birimleri
Her rayon Azerbaycan Cumhuriyetinin Cumhurbaşkanı tarafından atanan Rayon İcra Hakimiyyetinin Başçısı (rayon başkanı) tarafından idare edilmektedir.[29]
Coğrafi konumu [değiştir]
Azerbaycan 39° 24' kuzey enlemleri ile 44° 46' doğu boylamları arasındaki coğrafı bölgeye yerleşmiştir. Sınırların uzunluğu 2013 km dir. Azerbaycan'ın İran'la 611 km, Türkiye ile 9 km, Rusya ile 284 km, Gürcistan ile 321 km ve Ermenistan ile 787 km sınırı vardır[30][31]. Doğusunda ise Hazar Denizi ile çevrilmiştir. Dorukları 5000[32] metrenin üstünde ve buzul kaplı olan Büyük Kafkaslar, kara yolculuğunu önemli derecede sekteye uğratmaktadır. Azerbaycan'ın yüzölçümü 86.600[33] km²dir.
Güneyde Ermenistan' ın dağ kütleleri, kuzeyde ise yüksek Kafkas Dağları vardır. Azerbaycan'ın dağları; Büyük Kafkas Sıradağları (4.000-5.000 m.) içinde yeralan Bazardüzü (4.466 m), Şahdağ (4.243 m), Pazaryurdu (4.126 m), Tufan (4.191 m), Yarıdağ (4.116 m), Ragdan (4.020 m) dağları, Küçük Kafkas Sıradağları içinde yeralan Kapıcık (3.906 m.), Gazangeldağ (3.829 m), Biçenek Aşırımı (2.346 m), Karabağ Volkanik Yaylasında yeralan Delidağı (3.616 m), Murovdağ silsilesinde yeralan Kamışdağ (3.724 m), Hinal dağı (3.367 m), Kepez (3.066 m), Zengezur Sıradağları içinde yeralan Büyük Işıklı (3.550 m), Talış Sıradağları silsilesinde yeralan Kömürköy (2.493 m.) ve Kızyurdu (2.433 m) dağlardır. Azerbaycan 657 metre deniz seviyesinden yüksektir ve topraklarının çoğunluğu dağlık alanlardır. Azerbaycan'ın en uzun nehri 1.364 km Hazar Denizi'ne dökülen Kura Nehri'dir. Aras Nehri ise 1.072 km'dir. En büyük doğal gölü 67,0 km² ile Sarısu Gölü'dür. En büyük yapay gölü 605,0 km² ile Mingeçevir Baraj Gölü'dür.
Çevresinin dağlar ve yüksek tepelerle çevrili olmasına rağmen Azerbaycan'ın büyük bir bölümü ovadır ve topraklarının en verimli yerleri arasında Kura ve Aras nehirlerinin karıştığı deltadır.
Azerbaycanda ılıman bir iklim varıdır fakat Hazar Denizinden içeriye doğru, yüksek dağlarda ve diğer yüksek kesimlerde sert bir iklimle karşı karşıya kalınır. Yüksek kesimlerde kışlar uzun, soğuk ve kar yağışlı, yazlar ise serin geçer. Ovalarda ise kışlar serin ve yağmurlu ve bazen karlı, yazlar sıcak ve kurak geçer.
Azerbaycan ülkesi ovalarda genellikle bozkırdır, %25 ise bir bölümü dağlarda olmak üzere ormanlarlarla kaplıdır. Kuzey ve güney kesimlerinde dağların 2000 metre yüksekliğine kadar ormanlar görülür. Azerbaycan'ın doğal hayatında çoğunlukla bulunan hayvanlar, kızıl geyik, alageyik, karaca, dağ keçisi, karapaça, bizon, yaban domuzu, pars, Avrasya vaşağı, yaban kedisi, boz ayı, kurt, kızıl tilki, dağ faresi, sincap, Kafkas köstebeği Kafkas sivriburunlu faresi.
Azerbaycan iklimi dünyadaki 11 iklim çeşidinden 9'una sahiptir.[34] Yıllık ortalama sıcaklığı 10 °C'ın üzerindedir.
Demografi [değiştir]
Etnik Grup | Nüfus (1959) | Oran | Nüfus (1969) | Oran | Nüfus (1979) | Oran | Nüfus (1989) | Oran | Nüfus (1999) | Oran | Nüfus (2009) | Oran |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Toplam | 3.697.700 | % 100 | 5.117.100 | % 100 | 6.026.500 | % 100 | 7.021.200 | % 100 | 7.953.400 | %100 | 8.922.000 | %100 |
Azerbaycanlılar[35][36] | 2.494.400 | % 67,50 | 3.776.800 | % 73,80 | 4.708.800 | % 78,13 | 5.805.000 | % 82,68 | 7.205.500 | % 90,60 | 8.276.600 | % 93,24 |
Ruslar | 510.300 | % 13,60 | 510.100 | % 10,00 | 475.300 | % 7,88 | 392.300 | % 5,59 | 141.700 | % 1,78 | 144.000 | % 1,61 |
Türkler[37][36] | 200 | % 0,00 | 8.500 | % 0,17 | 7.900 | % 0,13 | 17.700 | % 0,25 | 43.400 | % 0,55 | 45.200 | % 0,50 |
Tatarlar | 29.600 | % 0,80 | 31.800 | % 0,62 | 31.400 | % 0,52 | 28.000 | % 0,48 | 30.000 | % 0,38 | 31.000 | % 0,35 |
Ukraynalılar | 25.800 | % 0,70 | 29.200 | % 0,57 | 26.400 | % 0,43 | 32.300 | % 0,46 | 29.000 | % 0,34 | 34.000 | % 0,38 |
Beyaz Ruslar | 4.300 | % 0,12 | 4.900 | % 0,10 | 4.800 | % 0,08 | 7.800 | % 0,11 | 2.900 | % 0,03 | 5.100 | % 0,06 |
Gürcüler | 9.600 | % 0,26 | 13.600 | % 0,27 | 11.400 | % 0,18 | 14,200 | % 0,20 | 14.900 | % 0,18 | 14.500 | % 0,17 |
Ermeniler | 442.100 | % 12,00 | 483.500 | % 9,40 | 475.500 | % 7,89 | 390.500 | % 5,56 | 120.700 | % 1,52 | 8.100 | % 0,09 |
Talişler | - | - | - | - | - | - | 21.200 | % 0,30 | 76.800 | % 0,97 | 75.800 | % 0,85 |
Yahudi | 40.200 | % 1,09 | 29.600 | % 0,58 | 35.500 | % 0,59 | 30.700 | % 0,44 | 8.900 | % 0,11 | 6.800 | % 0,08 |
Kürtler | 1.500 | % 0,04 | 5.500 | % 0,11 | 5.700 | % 0,17 | 12.200 | % 0,17 | 13.100 | % 0,16 | 6.100 | % 0,07 |
Lezgiler | 98.100 | % 2,70 | 137.300 | % 2,70 | 158.100 | % 2,62 | 171.400 | % 2,44 | 178.000 | % 2,24 | 154.200 | % 1,73 |
Avarlar | 17.300 | % 0,47 | 30.700 | % 0,60 | 36.000 | % 0,59 | 44.000 | % 0,63 | 50.900 | % 0,64 | 42.100 | % 0,47 |
Tatlar | 5.900 | % 0,16 | 7.800 | % 0,15 | 8.900 | % 0, | 10.200 | % 0,15 | 10.900 | % 0,14 | 9.900 | % 0,11 |
Sakurlar | 2.900 | % 0,08 | 6.200 | % 0,12 | 8.500 | % 0,14 | 14.200 | % 0,20 | 15.900 | % 0,19 | 13.000 | % 0,15 |
Udinler | 3.200 | % 0,09 | 5.500 | % 0,11 | 5.800 | % 0,09 | 6.100 | % 0,08 | 4.100 | % 0,05 | 4.000 | % 0,05 |
Diğer | 18.400 | % 0,50 | 24.400 | % 0,48 | 40.200 | % 0,66 | 41,500 | % 0,59 | 9.500 | % 0,13 | 9.400 | % 0,10 |
Ulus çoğunluğunu Türk halkı olan Azeriler oluşturuyor.[38] Azerilerin son 50 yıl da arttığını göstermektedir ve diğer etnik grupların sayı ve oran olarak azaldığını göstermektedir.
Rusların sayısında son 30 yılda bir düşüş vardır. 1979 yılında 475,300 ve 1989 yılında 330.000 civarında olan Rus nüfusunun sayısı 1999 yılında 141.700 seviyelerine kadar gerilemiştir. Özellikle 20 Ocak 1990 Olayından (Qara Yanvar; "Kara Ocak") sonra Rusların göçü yoğunlaşmıştır.
Ermeniler özellikle Dağlık Karabağ Savaşı yüzünden ya ayrılmıştır veya kaçmıştır. Daha Dağlık Karabağ yüzünden oluşan gergilik ve savaştan önce de 1979 yılında 475,500 civarında olan Ermeni nüfusunun sayısı 1989 yılına gelindiğinde 390.500 seviyelerine kadar gerilemişti. Ermeni nüfusunun sayısı 1999 yılında 120.700 seviyelerine kadar gerilemiştir ve Ermeniler tarafından işgal edilmiş Dağlık Karabağ'da yaşayanları kapsar.[39] Artık Azerbaycan'da Dağlık Karabağ dışında hemen hemen hiç Ermeni kalmamıştır.[39]
Toplam nüfus büyüme oranı %0,89'dur.
Yaş grubu - Toplam nüfustaki payı
- 0-14 - 33.0
- 15-29 - 28.9
- 30-44 - 17.7
- 45-59 - 12.0
- 60 + - 8.4
Toplam nüfusun %60 a yakın kısmı 30 yaşın altındadır.
Dağlık Karabağ [değiştir]
- Ana madde: Dağlık Karabağ
- Yüzölçümü: 4.388 km²
- Nüfusu: 187.769 (1989 nüfus sayımı; 145.403 kişi Türk + 40.316 kişi Ermeni + 2050 kişi diğer milletler olmakla )
Din [değiştir]
Azerbaycan Cumhuriyeti laik devlettir.[27] Halkın %96'sı Müslüman (çoğunluğu Şii Caferi[40]), %3-4'ü Hıristiyandır (çoğunluğu Rus Ortodoks Kilisesi, Gürcü Ortodoks Kilisesi ve Malakan). Çok küçük bir bölümü ise Yahudidir [41] [42]. Fakat Azerbaycan'da dinsel bağlılık nominal olduğu için, pratikteki taraftar oranları çok daha düşüktür.Azerbaycan'da nüfusun büyük bir bölümünü oluşturan Azerbaycan Türkleri, Müslümandırlar. Ancak yaklaşık 70 yıllık komünist yönetim tarafından yapılan yoğun ateizm propagandası[43][44][45] ile İran İslam Cumhuriyeti'nden kaynaklanan köktendinci İslami propagandaya[46] karşı oluşan tepki sebebiyle, dinsel yönelişler, İslami bir nitelik kazanmaktan ziyade bir kültürel renk biçiminde bulunmaktadır. Ancak bu, radikal köktendinci hareketlerin Azerbaycan'da bulunmadığı anlamına gelmemektedir.
Cumhurbaşkanları [değiştir]
- Ana madde: Azerbaycan cumhurbaşkanları listesi
- Ayaz Mutallibov - 1991-1992
- Ebulfez Elçibey - 1992-1993
- Haydar Aliyev - 1993-1998, 1998-2003
- İlham Aliyev - 2003-2008, 2008-2013
Azerbaycan'da 53 parti adını kaydettirmiştir.(2008)[47]
Faaliyetini sürdüren partilerin bazıları:
- Yeni Azerbaycan Partisi (İktidâr)
- Müsavat Partisi
- Azerbaycan Halk Cephesi Partisi
- Yeşiller Partisi
- Demokratik Islahatlar Partisi
- Ümit Partisi
1991'de bağımsızlığını kazandıktan sonra, özellikle geçiş döneminin[48] ilk yıllarında ekonomik alanda düşüşler olmuş ve para birimi olarak Manat'a bağlı kalmıştır. Ancak Azerbaycan, verimli tarım arazileri ve doğal gaz, petrol ve demir cevheri bakımından zengin kaynaklara sahip bulunmaktadır. Ham petrol üretimi 2006'da günlük 600,000 varile ulaşmıştır. Ayrıca, petrokimya, yiyecek, giyim gibi hafif sanayi de vardır.
- Ana madde: Bakü-Tiflis-Ceyhan Petrol Boru Hattı
- Turizm potansiyeli yüksek bir ülkedir.[49]
- Bankacılık ve sigortacılık gelişme süreci göstermektedir.[50][51]
- En önemli ihracatı petroldur.[52]
- Petro-kimya ürünleri de ihracatta önemli yer tutmaktadır.[53]
- İlk teleferik 2007 yılında Balaken'de hizmete açılmıştır.[56]
Tarım ve Hayvancılık [değiştir]
Azerbaycan'ın yüzde 7'si tarıma elverişli topraklara sahiptir. Bu tarım topraklarının büyük bölümü de Kura ve Aras nehirleri çevresindedir ve ülkede, tarım büyük ölçüde sulamaya dayanmaktadır. Yetiştirilen başlıca ürünler tahıl, meyve, pamuk, çay, tütün ve üzümdür. Ayrıca, dut ağacından yılda 5.000 ton ipek kozası elde edilmektedir.Azerbaycan tarımında ve ekonomisinde hayvancılığın da önemli yeri bulunmaktadır. En son verilere göre Azerbaycan'da 1,5 milyon sığır, 5 milyon koyun, 30 milyon kümes hayvanı bulunmaktadır. Arıcılık gelişmiştir.
Sanayi [değiştir]
Azerbaycan'da sanayi sektörü, net maddi üretimin % 48,3'ünü oluşturmaktadır.- Ağır Sanayi: Enerji, metalurji, makina, imalat, kimya, orman ürünleridir.
- Hafif Sanayi: Dokuma, dikiş, deri, kürk, kundura'dır.
- Azerbaycan tarımsal ürenler, Petrol( nift ) alt ürünlerini işleme, Elektronik ürünler üretiminde 2005 yılından sonra büyük gelişmeler yaşamış ülke halkı fabrika ortamıyla tanışmaya ve alışmaya başlamıştır.
- Son yıllarda silah sanayinde de büyük gelişmelerin yaşandığı Azerbaycan'da silah üzerine modern üretim tesisleride bulunuyor.
Azerbaycan gelişmiş bir ulaştırma sistemine sahiptir.
- Demiryolu: 2.090 km.
- Kara Ulaştırması: Karayolu 30.400 km.
- Deniz Ulaştırması: Hazar Denizi yoluyla yapılır.
- Hava ulaştırması: Merkezi olarak Gence Havalimanı ve Bakü Haydar Aliyev Havalimanı olmak üzere iki büyük havalimanına sahiptir. Bakü ve Gence hava limanlarından Ankara, İstanbul, Londra, Paris, Moskova, Taşkent, Astana, Bişkek, Pekin, Dubai, Milano, Kiev gibi dünyanın diğer bölgelerine uçuşlar yapılmaktadır. Azerbaycan Hava Yolları, Azerbaycan'ın en büyük hava yolu şirketi olup şirketin merkez ofisi Baküde bulunan Bakü Haydar Aliyev Havalimanında bulunmaktadır.Ayrıca Azerbaycanın Lenkeran,Şeki,Yevlah,Nahçıvan,Zaqatala,Hankenti şehirlerinde de hava limanı bulunmaktadır.Azerbaycan hava limanlarının sayina göre Kafkaslarda birincidir.
Azerbaycan'da eğitimin tüm diğer Türk devlet ve topluluklarına göre çok ileri düzeyde olduğu görülür. 1991 istatistiksel verilere göre 4.775 okulda 1.503.000 öğrenci okumaktadır. Bugün okul sayısı 5.000'e, öğrenci sayısı 1.600.000'e ulaşmıştır.[57]
Azerbaycan'da 6.500 kültür tesisi, 4.605 kütüphane, 125 müze, 125 müzik okulu, 43 halk tiyatro salonu, 3.680 kültür evi bulunmaktadır. Okuma yazma oranı %99,5'tir.[58]
Bakü-Azerbaycan Devlet Üniversitesi ve bağlı enstitüleri bütün Uygulamalı Matematik ve Ekonomik Sibernetik, Kimya, Jeoloji, Biyoloji, Tarih, Filoloji, İlahiyat, Coğrafya, Gazetecilik, Hukuk, Mekanik ve Matematik, Fizik, Sosyal Bilimler ve Psikoloji, Felsefe, Kütüphane Çalışmaları, Uygulamalı Matematik Bilimsel Araştırma Enstitüsü, Doğu Çalışmaları, kollarında eğitim-öğretim yapmaktadır.[59]
Özel ve devlet olmak üzere toplam 49 tane kanuni üniversite mevcuttur ve bu üniversiteler birçok türk ve yabancı öğrenciye eğitim vermekte, doğu bloğu ülkeler arasında kaliteli eğitim veren ülkeler arasında sayılmaktadır.[60]
Azerbaycan'da bulunan belli başlı üniversiteler aşağıda olduğu gibidir.
- Bakü Azerbaycan Devlet Diller Üniversitesi
- Bakü Azerbaycan Devlet İktisat Üniversitesi
- Bakü Azerbaycan Devlet Kültür ve Güzel Sanatlar Üniversitesi
- Bakü Azerbaycan Devlet Neft Akademisi
- Bakü Azerbaycan Mimarlık Ve İnşaat Üniversitesi
- Bakü Azerbaycan Teknik Üniversitesi
- Azerbaycan Tıp Üniversitesi
- Bakü Devlet Üniversitesi
- Bakü Slavyan Üniversitesi
- Gence Devlet Üniversitesi
- Sumgayıt Devlet Üniversitesi
- Nahçıvan Devlet Üniversitesi
- Özel Kafkas Üniversitesi
- Özel Garp Üniversitesi
- Özel Hazar Üniversitesi
- Azerbaycan Devlet Agrar Üniversitesi
Azerbaycan'da sağlık hizmetleri verilirken üçlü bir sistem uygulanmaktadır.[kaynak belirtilmeli]
- İlk müdahale sağlık memurlarıyla yapılmakta,
- Bunların yetersiz kalması halinde hastalar, hastahanelere gönderilmekte,
- Hastahanelerin yetersizliği durumunda ise hastalar üniversitelerdeki araştırma hastahanelerine yollanmaktadır.
Azerbaycan'da sosyal güvenlik ağı maliyetleri oldukça yüksek olup, GSMH % 18'ini tutmaktadır. Emeklilik yaşı olarak kadınlarda 55 yaş, erkeklerde ise 60 yaş koşulu aranmaktadır.[kaynak belirtilmeli]
Bugün Azerbaycan Cumhuriyeti ekonomik bağımsızlık kavramını benimsemiş ve 1991'den sonrada serbest piyasa ekonomisine geçerek dünyayla bütünleşmek istemiştir.[kaynak belirtilmeli]
Ayrıca, özel mülkiyete izin verilmiş, borsa yasası çıkarılmış, devlet tahvilleri hazırlanmış, toprak kanunu ile topraksız çiftçiler topraklandırılmıştır. Kendi merkez bankasını kurmuş, düzenli bir vergilendirmeyi getirmiş ve ülkeye yabancı sermaye akışını sağlamıştır.[kaynak belirtilmeli]Birleşmiş Milletler, AGİT, IMF gibi kuruluşların da üyesidir.
Kültür [değiştir]
Müzik [değiştir]
- Ana madde: Azeri müziği
Azerbaycan 2011 yılında Eurovizyon Yarışmasında ülkeyi temsilen yarışan Eldar ve Nigar'ın seslendirdiği Running Scared adlı şarkıyla birinci olmuştur. Ülkenin ayrıca, Reşid Behbudov, Müslüm Magomayev gibi tanınmış Azeri sanatçıları da vardır.
Karabağ sorunu [değiştir]
- Ana madde: Karabağ Savaşı
Azerbaycan-Türkiye ilişkileri [değiştir]
- Ana madde: Azerbaycan-Türkiye ilişkileri
Devlet adamlarının bu sözleri ülkeler arasındaki bağın derinliğini anlatmışlardır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder