Azerbaycan
Azerbaycan Cumhuriyeti
Azərbaycan Respublikası |
 |  |
| Bayrak | Arma |
|
| Ulusal Marş: Azərbaycan Marşı |
| Azerbaycan'nin Dünya üzerindeki konumu. |
| Başkent(en büyük ) | Bakü
 40°22′N 49°53′E / 40.367°N 49.883°E / 40.367; 49.883 |
| Resmî dil(ler) | Azerice [1] |
| Etnik gruplar | 91.2% Azeri, 2.2% Lezgi, 1.8% Rus, 1.5% Ermeni (Dağlık Karabağ), 0.2% Gürcü, 3.8% Diğer |
| Milliyet | Azeri |
| Yönetim biçimi | Parlamenter cumhuriyet |
| - Cumhurbaşkanı | Ilham Aliyev |
| - Başbakan | Artur Rasizade |
| Kuruluş | |
| - Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti |
28 Mayıs 1918 |
| - Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti |
28 Nisan 1920 |
| - BağımsızlıkSovyetler Birliği'nden |
30 Ağustos 1990 |
- Kabul Edilme
Tanınma | 18 Ekim 1991 |
| Yüzölçümü | |
| - Toplam | 86.600 km² (113.)
33 mil² |
| - Su (%) | 1.6% |
| Nüfus | |
| - 2009 tahmini | 9,047,000 (90.) |
| - 1999 sayımı | 7,953,438 |
| GSYİH (SAGP) | 2011 |
| - Toplam | $94.318 milyar |
| - Kişi başına | $10,340 |
| GSYİH (düşük) | 2011 |
| - Toplam | $72.189 milyar |
| - Kişi başına | $7,914 |
| Gini (2006) | 36.5 (58.) |
| İGE | ▲ 0.787 (medium) (2007) |
| Para birimi | Azerbaycan Manatı (AZN) |
| Zaman dilimi | (UTC+4) |
| Trafik akışı | sağ |
| Internet TLD | .az |
| Telefon kodu | 994 |
Azerbaycan resmî adıyla Azerbaycan Cumhuriyeti (Azerice: Azərbaycan Respublikası, /ˈɑz.æˌɾ.bɑj.dʒɑn ˈɾes.pˌub.lika.sɯ/), Güney Kafkasya'da devlet. Kuzeyde Rusya, kuzey batıda Gürcistan, batıda Ermenistan, güneyde İran ve batıda (Azerbaycan'a bağlı olan Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti ile komşu olan) Türkiye ile komşudur. Doğu sınırını Hazar Denizi çizmektedir. Bir kısmı Avrupa ve bir kısmı Asya'da bulunan Azerbaycanın nüfusunun çoğunluğu Türk halkı ve Şii olan Azerilerden ibaretdir. Ülkenin Başkenti Bakü'dür.
Müslüman dünyasındaki ilk demokratik ve laik devlet olan Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti 1918 yılında kurulmuş;[2][3][4] fakat 1920'de Sovyetler Birliği topraklarına katılmıştı.[5][6] Azerbaycan 1991'de bağımsızlığını tekrar kazandı. Azerbaycan bağımsız Türk devletlerinden biri olup Türk Konseyi ve TÜRKSOY'un etkin üyelerindendir. 158 ülkeyle diplometik ilişkisi ve 38 uluslararası kuruluşa üyeliği vardır.[7]
Etimoloji [değiştir]
Azerbaycan sözcüğünün kökeni konusunda birçok değişik görüş bulunmaktadır. Bunların arasında önde gelen görüşler şunlardır:
- Eski Asların adından kaynaklanır ve “Aser yurdu”, “Aserler yurdu” demektir.[8]
- Azer, Eski Türkçe'de "yüksek" baynan "zenginlerin oturduğu yer" olarak geçer.
- Ahameniş İmparatorluğu'nda Midya bölgesine valilik yapmış ve imparatorluğun Büyük İskender tarafından fethinden sonra görevine devam etmiş Atropat'ın adından kaynaklanır.[9][10][11]
Tarihçe [değiştir]
Azerbaycan'da Kuruçay kültürü adı ile tanınmış ilk insan meskeni, Yeni Taş Çağı'na uzanan Azıh Mağarası'nda belirtilmiştir.[12]
Eski zamanlardan Ortaçağ'a kadar, Azerbaycan terimi coğrafi olarak bugünkü İran'ın bir bölgesi olan Güney Azerbaycan için kullanmaktaydı. Günümüzde Azerbaycan Cumhuriyeti'nin bulunduğu yer ise Albanya veya Aran olarak tanınan bölgenin bir parçasıydı.
Kesin olmayan iddialara göre, Türklerin Azerbaycan'ı kendilerine yurt edinilmesi milattan önceki çağlara kadar iner.[kaynak belirtilmeli] MÖ 7 yüzyılda Türk kavimlerine mensup topluluklar Azerbaycan'a Kafkasların kuzeyinden Derbend yoluyla gelip yerleşmişlerdir.[kaynak belirtilmeli] Bu sebeple Derbend'e Türk kapısı denmiştir.[13]
Selçuklular'ın Azerbaycan'da görülmeleri ise 1015-1021 yılları arasındadır. Bu dönemde Oğuzların göçleri ile birlikte Azerbaycan'ın Türkleştirilme ve İslamlaştırılma süreci hızlanmıştır. Bölge 1136'da İldenizliler tarafından Tebriz'de kurulan atabeyliğin egemenliğine girmiştir. Moğol istilalarından sonra İlhanlılar'ın egemenliğine girmiş ve bir süre Altın Orda'nın hakimiyetinde kalmıştır. 14. yüzyılda Karakoyunlular ve Akkoyunlular'ın egemenliklerine girmiştir.
I. İsmail'in Kızılbaş ordusu Azerbaycan seferini gerçekleştirip 1500'de Cabani Meydan Muharebesi'nde Şirvanşah Ferruh Yasar'ın ordusunu yenmiş ve Tebriz'e girip Safevi Devleti'ni kurmuştur.[14] Böylece Azerbaycan Safevi egemenliğine girmiştir. Daha sonra da Afşarlar, Zendler ve Kaçarlar tarafından yönetilmiştir. Zand Hanedanı'nın yıkılışı ile Kaçar Hanedanı'nın kuruluşu sırasında burada Bakü, Kuba, Şeki, Gence, Karabağ, Revan, Nahcivan,[15] Derbent, Serab, Lenkeran, Şeki, Şamahı, Tebriz, Urmiye, Erdebil, Hoy, Maku, Marağa ve Karadağ[16] gibi de facto bağımsız[17][18][19][20][21] hanlıklar belirmiştir. 1804–1813 Rus-İran Savaşları'nın ardından 1813 yılında bu hanlıkların büyük bir kısmı Rusya İmparatorluğu hakimiyetine girmiştir. Türkmençay Antlaşması ile İran, Rusya'nın Revan Hanlığı, Nahçıvan Hanlığı[22] ve Taliş Hanlığı'nın güney bölümü üzerindeki hakimiyetini tanımıştır.[23]
1828'de Rusya İmparatorluğu'nun egemenliğine girmiştir. 1918-1920'de Kafkasya Kurultayı'nı toplamış ve 28 Mayıs 1918'de de Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti'ni kurmuşlardır. Bu devlet Orta Doğu'da ilk cumhuriyet olmuştur.[24] Ancak 1920'de Kafkasya ötesi Sosyalist Sovyet Cumhuriyetler Birliği'ne katılmıştır. 30 Ağustos 1991'de SSCB çöküşüyle bağımsızlığını yeniden ilan etmiştir.
Bugüne kadar Kafkaslarda Türkçülük hareketlerinin merkezi hep Bakü olmuştur[25]. Bu düşüncenin önde gelenler Hüseynzade Ali Turan, Ahmet Ağaoğlu, Alimerdan Topçubaşov idi.
Azerbaycan Cumhuriyeti [değiştir]
1990 yılında bağımsızlığı kutlayan Azeriler
Daha sonra Haydar Aliyev Süret Hüseynov'dan desteğini çekecek ve vatana ihanetten yargılanan Hüseynov müeebete mahkûm olacaktır. 10 yıl hapis yattıktan sonra İlham Aliyev tarafından 2005 yılında Hüseynov'un cezası affedilmiştir.
Azerbaycanın'ın idari bölgeleri [değiştir]
Azerbaycanın idari bölümleri - Ana madde: Azerbaycan'daki yönetim birimleri
Azerbaycan Cumhuriyeti üniter devlettir.[27] Rayon adı verilen, il ve ilçelere karşılık gelen idari bölgelere ayrılmıştır. Bir Özerk Cumhuriyet (Nahçıvan), 66 rayon, 13 şehir rayonu, 70 şehir[28] (11 büyükşehir) mevcuttur.
Her rayon Azerbaycan Cumhuriyetinin Cumhurbaşkanı tarafından atanan Rayon İcra Hakimiyyetinin Başçısı (rayon başkanı) tarafından idare edilmektedir.[29]
Coğrafi konumu [değiştir]
Azerbaycan'ın yağış ve sıcaklık grafiği
Güneyde Ermenistan' ın dağ kütleleri, kuzeyde ise yüksek Kafkas Dağları vardır. Azerbaycan'ın dağları; Büyük Kafkas Sıradağları (4.000-5.000 m.) içinde yeralan Bazardüzü (4.466 m), Şahdağ (4.243 m), Pazaryurdu (4.126 m), Tufan (4.191 m), Yarıdağ (4.116 m), Ragdan (4.020 m) dağları, Küçük Kafkas Sıradağları içinde yeralan Kapıcık (3.906 m.), Gazangeldağ (3.829 m), Biçenek Aşırımı (2.346 m), Karabağ Volkanik Yaylasında yeralan Delidağı (3.616 m), Murovdağ silsilesinde yeralan Kamışdağ (3.724 m), Hinal dağı (3.367 m), Kepez (3.066 m), Zengezur Sıradağları içinde yeralan Büyük Işıklı (3.550 m), Talış Sıradağları silsilesinde yeralan Kömürköy (2.493 m.) ve Kızyurdu (2.433 m) dağlardır. Azerbaycan 657 metre deniz seviyesinden yüksektir ve topraklarının çoğunluğu dağlık alanlardır. Azerbaycan'ın en uzun nehri 1.364 km Hazar Denizi'ne dökülen Kura Nehri'dir. Aras Nehri ise 1.072 km'dir. En büyük doğal gölü 67,0 km² ile Sarısu Gölü'dür. En büyük yapay gölü 605,0 km² ile Mingeçevir Baraj Gölü'dür.
Çevresinin dağlar ve yüksek tepelerle çevrili olmasına rağmen Azerbaycan'ın büyük bir bölümü ovadır ve topraklarının en verimli yerleri arasında Kura ve Aras nehirlerinin karıştığı deltadır.
Azerbaycanda ılıman bir iklim varıdır fakat Hazar Denizinden içeriye doğru, yüksek dağlarda ve diğer yüksek kesimlerde sert bir iklimle karşı karşıya kalınır. Yüksek kesimlerde kışlar uzun, soğuk ve kar yağışlı, yazlar ise serin geçer. Ovalarda ise kışlar serin ve yağmurlu ve bazen karlı, yazlar sıcak ve kurak geçer.
Azerbaycan ülkesi ovalarda genellikle bozkırdır, %25 ise bir bölümü dağlarda olmak üzere ormanlarlarla kaplıdır. Kuzey ve güney kesimlerinde dağların 2000 metre yüksekliğine kadar ormanlar görülür. Azerbaycan'ın doğal hayatında çoğunlukla bulunan hayvanlar, kızıl geyik, alageyik, karaca, dağ keçisi, karapaça, bizon, yaban domuzu, pars, Avrasya vaşağı, yaban kedisi, boz ayı, kurt, kızıl tilki, dağ faresi, sincap, Kafkas köstebeği Kafkas sivriburunlu faresi.
Azerbaycan iklimi dünyadaki 11 iklim çeşidinden 9'una sahiptir.[34] Yıllık ortalama sıcaklığı 10 °C'ın üzerindedir.
Demografi [değiştir]
| Etnik Grup | Nüfus (1959) | Oran | Nüfus (1969) | Oran | Nüfus (1979) | Oran | Nüfus (1989) | Oran | Nüfus (1999) | Oran | Nüfus (2009) | Oran |
|---|
| Toplam | 3.697.700 | % 100 | 5.117.100 | % 100 | 6.026.500 | % 100 | 7.021.200 | % 100 | 7.953.400 | %100 | 8.922.000 | %100 |
| Azerbaycanlılar[35][36] | 2.494.400 | % 67,50 | 3.776.800 | % 73,80 | 4.708.800 | % 78,13 | 5.805.000 | % 82,68 | 7.205.500 | % 90,60 | 8.276.600 | % 93,24 |
| Ruslar | 510.300 | % 13,60 | 510.100 | % 10,00 | 475.300 | % 7,88 | 392.300 | % 5,59 | 141.700 | % 1,78 | 144.000 | % 1,61 |
| Türkler[37][36] | 200 | % 0,00 | 8.500 | % 0,17 | 7.900 | % 0,13 | 17.700 | % 0,25 | 43.400 | % 0,55 | 45.200 | % 0,50 |
| Tatarlar | 29.600 | % 0,80 | 31.800 | % 0,62 | 31.400 | % 0,52 | 28.000 | % 0,48 | 30.000 | % 0,38 | 31.000 | % 0,35 |
| Ukraynalılar | 25.800 | % 0,70 | 29.200 | % 0,57 | 26.400 | % 0,43 | 32.300 | % 0,46 | 29.000 | % 0,34 | 34.000 | % 0,38 |
| Beyaz Ruslar | 4.300 | % 0,12 | 4.900 | % 0,10 | 4.800 | % 0,08 | 7.800 | % 0,11 | 2.900 | % 0,03 | 5.100 | % 0,06 |
| Gürcüler | 9.600 | % 0,26 | 13.600 | % 0,27 | 11.400 | % 0,18 | 14,200 | % 0,20 | 14.900 | % 0,18 | 14.500 | % 0,17 |
| Ermeniler | 442.100 | % 12,00 | 483.500 | % 9,40 | 475.500 | % 7,89 | 390.500 | % 5,56 | 120.700 | % 1,52 | 8.100 | % 0,09 |
| Talişler | - | - | - | - | - | - | 21.200 | % 0,30 | 76.800 | % 0,97 | 75.800 | % 0,85 |
| Yahudi | 40.200 | % 1,09 | 29.600 | % 0,58 | 35.500 | % 0,59 | 30.700 | % 0,44 | 8.900 | % 0,11 | 6.800 | % 0,08 |
| Kürtler | 1.500 | % 0,04 | 5.500 | % 0,11 | 5.700 | % 0,17 | 12.200 | % 0,17 | 13.100 | % 0,16 | 6.100 | % 0,07 |
| Lezgiler | 98.100 | % 2,70 | 137.300 | % 2,70 | 158.100 | % 2,62 | 171.400 | % 2,44 | 178.000 | % 2,24 | 154.200 | % 1,73 |
| Avarlar | 17.300 | % 0,47 | 30.700 | % 0,60 | 36.000 | % 0,59 | 44.000 | % 0,63 | 50.900 | % 0,64 | 42.100 | % 0,47 |
| Tatlar | 5.900 | % 0,16 | 7.800 | % 0,15 | 8.900 | % 0, | 10.200 | % 0,15 | 10.900 | % 0,14 | 9.900 | % 0,11 |
| Sakurlar | 2.900 | % 0,08 | 6.200 | % 0,12 | 8.500 | % 0,14 | 14.200 | % 0,20 | 15.900 | % 0,19 | 13.000 | % 0,15 |
| Udinler | 3.200 | % 0,09 | 5.500 | % 0,11 | 5.800 | % 0,09 | 6.100 | % 0,08 | 4.100 | % 0,05 | 4.000 | % 0,05 |
| Diğer | 18.400 | % 0,50 | 24.400 | % 0,48 | 40.200 | % 0,66 | 41,500 | % 0,59 | 9.500 | % 0,13 | 9.400 | % 0,10 |
'Kaynak: Devlet İstatistik Komitesi, Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası İqtisadiyyat İnstitutu, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları: Sovyet Dönemi ve Bağımsızlık Sonrası Azerbaycan Nüfusunun Etnik Yapısındaki Değişimler
Ulus çoğunluğunu Türk halkı olan Azeriler oluşturuyor.[38] Azerilerin son 50 yıl da arttığını göstermektedir ve diğer etnik grupların sayı ve oran olarak azaldığını göstermektedir.
Rusların sayısında son 30 yılda bir düşüş vardır. 1979 yılında 475,300 ve 1989 yılında 330.000 civarında olan Rus nüfusunun sayısı 1999 yılında 141.700 seviyelerine kadar gerilemiştir. Özellikle 20 Ocak 1990 Olayından (Qara Yanvar; "Kara Ocak") sonra Rusların göçü yoğunlaşmıştır.
Ermeniler özellikle Dağlık Karabağ Savaşı yüzünden ya ayrılmıştır veya kaçmıştır. Daha Dağlık Karabağ yüzünden oluşan gergilik ve savaştan önce de 1979 yılında 475,500 civarında olan Ermeni nüfusunun sayısı 1989 yılına gelindiğinde 390.500 seviyelerine kadar gerilemişti. Ermeni nüfusunun sayısı 1999 yılında 120.700 seviyelerine kadar gerilemiştir ve Ermeniler tarafından işgal edilmiş Dağlık Karabağ'da yaşayanları kapsar.[39] Artık Azerbaycan'da Dağlık Karabağ dışında hemen hemen hiç Ermeni kalmamıştır.[39]
Toplam nüfus büyüme oranı %0,89'dur.
Yaş grubu - Toplam nüfustaki payı
- 0-14 - 33.0
- 15-29 - 28.9
- 30-44 - 17.7
- 45-59 - 12.0
- 60 + - 8.4
Azerbaycan nüfusunun %54 e yakın kısmı kentlerde, %46 ya yakın kısmıda köylerde yaşamaktadır. Şehirleşme hızı son dönemlerde oldukça yavaş seyretmekte olup, kentlere fazla hızlı olmasa bile göç almakta, ancak kırsal kesimde nüfus artışı daha yüksek olduğu için denge sürmektedir.
Toplam nüfusun %60 a yakın kısmı 30 yaşın altındadır.
Dağlık Karabağ [değiştir]
- Ana madde: Dağlık Karabağ
- Yüzölçümü: 4.388 km²
- Nüfusu: 187.769 (1989 nüfus sayımı; 145.403 kişi Türk + 40.316 kişi Ermeni + 2050 kişi diğer milletler olmakla )
De jure olarak Azerbaycan'ın toprağı sayılan Dağlık Karabağ, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi kararlarına rağmen de facto Dağlık Karabağ Cumhuriyeti tarafından yönetmektedir. Yaklaşık 800.000 Azerbaycanlı bölgeden göç ettirilmiştir. Bu nedenle Dağlık Karabağ'da artık hemen hemen hiç Azerbaycanlı yaşayamamaktadır.
14. yüzyıldan kalma Keykubad Camisi
Azerbaycan'da nüfusun büyük bir bölümünü oluşturan Azerbaycan Türkleri, Müslümandırlar. Ancak yaklaşık 70 yıllık komünist yönetim tarafından yapılan yoğun ateizm propagandası[43][44][45] ile İran İslam Cumhuriyeti'nden kaynaklanan köktendinci İslami propagandaya[46] karşı oluşan tepki sebebiyle, dinsel yönelişler, İslami bir nitelik kazanmaktan ziyade bir kültürel renk biçiminde bulunmaktadır. Ancak bu, radikal köktendinci hareketlerin Azerbaycan'da bulunmadığı anlamına gelmemektedir.
Cumhurbaşkanları [değiştir]
- Ana madde: Azerbaycan cumhurbaşkanları listesi
- Ayaz Mutallibov - 1991-1992
- Ebulfez Elçibey - 1992-1993
- Haydar Aliyev - 1993-1998, 1998-2003
- İlham Aliyev - 2003-2008, 2008-2013
Siyasal ve sosyal yapılanmalar [değiştir]
Azerbaycan'da 53 parti adını kaydettirmiştir.(2008)[47]
Faaliyetini sürdüren partilerin bazıları:
- Yeni Azerbaycan Partisi (İktidâr)
- Müsavat Partisi
- Azerbaycan Halk Cephesi Partisi
- Yeşiller Partisi
- Demokratik Islahatlar Partisi
- Ümit Partisi
Ekonomik ve sosyal yapı [değiştir]
Petrol Azerbaycan ekonomisinde önemli bir yere sahiptir
- Ana madde: Bakü-Tiflis-Ceyhan Petrol Boru Hattı
Doğal gaz üretimi ise 1991'de 11 milyar m³ tür. Toplam doğal gaz rezervi 2 trilyon m³, petrol rezervlerin de 8 milyar varil{fact} olduğu savunulmaktadır. 18 Eylül 2002 tarihinde temeli atılan ve Temmuz 2006 tarihinde hizete açılan Bakü-Tiflis-Ceyhan Petrol Boru Hattı(BTC) Azerbaycan petrolünü Gürcistan üzerinden Türkiyenin akdeniz kıyılarına taşımaktadır. BTC Hazar Denizinin Azerbaycan tarafında bulunan Azeri-Çırak-Güneşli petrol sahalarında bulunan petrolün en ekonomik şekilde batı pazarına ulaşmasını sağlamaktadır. BTC, Bakü’den başlayıp, Ceyhan’da son bulmaktadır. Bu boru hattı başta Azerbaycan petrolü olmak üzere bölgede üretilecek petroller Ceyhan’a taşınıp, buradan da tankerlerle dünya pazarlarına ulaştırılmaktadır.
- Turizm potansiyeli yüksek bir ülkedir.[49]
- Bankacılık ve sigortacılık gelişme süreci göstermektedir.[50][51]
- En önemli ihracatı petroldur.[52]
- Petro-kimya ürünleri de ihracatta önemli yer tutmaktadır.[53]
ayrıca inşaat sektöründe farklı gelişmeler olmuştur.[54] [55]
- İlk teleferik 2007 yılında Balaken'de hizmete açılmıştır.[56]
Tarım ve Hayvancılık [değiştir]
Azerbaycan'ın yüzde 7'si tarıma elverişli topraklara sahiptir. Bu tarım topraklarının büyük bölümü de Kura ve Aras nehirleri çevresindedir ve ülkede, tarım büyük ölçüde sulamaya dayanmaktadır. Yetiştirilen başlıca ürünler tahıl, meyve, pamuk, çay, tütün ve üzümdür. Ayrıca, dut ağacından yılda 5.000 ton ipek kozası elde edilmektedir.
Azerbaycan tarımında ve ekonomisinde hayvancılığın da önemli yeri bulunmaktadır. En son verilere göre Azerbaycan'da 1,5 milyon sığır, 5 milyon koyun, 30 milyon kümes hayvanı bulunmaktadır. Arıcılık gelişmiştir.
Azerbaycan'da sanayi sektörü, net maddi üretimin % 48,3'ünü oluşturmaktadır.
- Ağır Sanayi: Enerji, metalurji, makina, imalat, kimya, orman ürünleridir.
- Hafif Sanayi: Dokuma, dikiş, deri, kürk, kundura'dır.
- Azerbaycan tarımsal ürenler, Petrol( nift ) alt ürünlerini işleme, Elektronik ürünler üretiminde 2005 yılından sonra büyük gelişmeler yaşamış ülke halkı fabrika ortamıyla tanışmaya ve alışmaya başlamıştır.
- Son yıllarda silah sanayinde de büyük gelişmelerin yaşandığı Azerbaycan'da silah üzerine modern üretim tesisleride bulunuyor.
Ulaşım [değiştir]
Azerbaycan gelişmiş bir ulaştırma sistemine sahiptir.
- Demiryolu: 2.090 km.
- Kara Ulaştırması: Karayolu 30.400 km.
- Deniz Ulaştırması: Hazar Denizi yoluyla yapılır.
- Hava ulaştırması: Merkezi olarak Gence Havalimanı ve Bakü Haydar Aliyev Havalimanı olmak üzere iki büyük havalimanına sahiptir. Bakü ve Gence hava limanlarından Ankara, İstanbul, Londra, Paris, Moskova, Taşkent, Astana, Bişkek, Pekin, Dubai, Milano, Kiev gibi dünyanın diğer bölgelerine uçuşlar yapılmaktadır. Azerbaycan Hava Yolları, Azerbaycan'ın en büyük hava yolu şirketi olup şirketin merkez ofisi Baküde bulunan Bakü Haydar Aliyev Havalimanında bulunmaktadır.Ayrıca Azerbaycanın Lenkeran,Şeki,Yevlah,Nahçıvan,Zaqatala,Hankenti şehirlerinde de hava limanı bulunmaktadır.Azerbaycan hava limanlarının sayina göre Kafkaslarda birincidir.
Eğitim [değiştir]
Azerbaycan'da eğitimin tüm diğer Türk devlet ve topluluklarına göre çok ileri düzeyde olduğu görülür. 1991 istatistiksel verilere göre 4.775 okulda 1.503.000 öğrenci okumaktadır. Bugün okul sayısı 5.000'e, öğrenci sayısı 1.600.000'e ulaşmıştır.[57]
Azerbaycan'da 6.500 kültür tesisi, 4.605 kütüphane, 125 müze, 125 müzik okulu, 43 halk tiyatro salonu, 3.680 kültür evi bulunmaktadır. Okuma yazma oranı %99,5'tir.[58]
Bakü-Azerbaycan Devlet Üniversitesi ve bağlı enstitüleri bütün Uygulamalı Matematik ve Ekonomik Sibernetik, Kimya, Jeoloji, Biyoloji, Tarih, Filoloji, İlahiyat, Coğrafya, Gazetecilik, Hukuk, Mekanik ve Matematik, Fizik, Sosyal Bilimler ve Psikoloji, Felsefe, Kütüphane Çalışmaları, Uygulamalı Matematik Bilimsel Araştırma Enstitüsü, Doğu Çalışmaları, kollarında eğitim-öğretim yapmaktadır.[59]
Özel ve devlet olmak üzere toplam 49 tane kanuni üniversite mevcuttur ve bu üniversiteler birçok türk ve yabancı öğrenciye eğitim vermekte, doğu bloğu ülkeler arasında kaliteli eğitim veren ülkeler arasında sayılmaktadır.[60]
Azerbaycan'da bulunan belli başlı üniversiteler aşağıda olduğu gibidir.
Sağlık [değiştir]
Azerbaycan'da sağlık hizmetleri verilirken üçlü bir sistem uygulanmaktadır.[kaynak belirtilmeli]
- İlk müdahale sağlık memurlarıyla yapılmakta,
- Bunların yetersiz kalması halinde hastalar, hastahanelere gönderilmekte,
- Hastahanelerin yetersizliği durumunda ise hastalar üniversitelerdeki araştırma hastahanelerine yollanmaktadır.
Sosyal Güvenlik [değiştir]
Azerbaycan'da sosyal güvenlik ağı maliyetleri oldukça yüksek olup, GSMH % 18'ini tutmaktadır. Emeklilik yaşı olarak kadınlarda 55 yaş, erkeklerde ise 60 yaş koşulu aranmaktadır.[kaynak belirtilmeli]
Bugün Azerbaycan Cumhuriyeti ekonomik bağımsızlık kavramını benimsemiş ve 1991'den sonrada serbest piyasa ekonomisine geçerek dünyayla bütünleşmek istemiştir.[kaynak belirtilmeli]
Ayrıca, özel mülkiyete izin verilmiş, borsa yasası çıkarılmış, devlet tahvilleri hazırlanmış, toprak kanunu ile topraksız çiftçiler topraklandırılmıştır. Kendi merkez bankasını kurmuş, düzenli bir vergilendirmeyi getirmiş ve ülkeye yabancı sermaye akışını sağlamıştır.[kaynak belirtilmeli]Birleşmiş Milletler, AGİT, IMF gibi kuruluşların da üyesidir.
Kültür [değiştir]
- Ana madde: Azeri müziği
Yaklaşık 1.000 yıllık geçmişi olan Azerbaycan müziği ritmik ve farklı melodiler üretmiş, müziğinin konularını Azeri halkının yaşantıları ve karşılaştıkları sosyal olaylarından konu almıştır. Azeri dili çoğunlukla, Türk, Arapça ve daha çok Farsça kökenli sözcüklerden etkinlendiğinden yapılan geleneksel Azeri müziklerde de Kafkas,Orta Asya ve İran ağırlıklı etkileri göze çarpmaktadır. Geleneksel Azeri müziklerinde çalgı olarak tar ,kemençe , ut, bağlama, balaban, zurna, kaval , nağara, garmon , tütek, tef ve davul kullanılmaktadır. Ayrıca davul, garmon (küçük akordeon), tutek (düdük flüt), daf (davullar) ve nagara çalgılarıda melodilerde sıkça kullanılabilen enstrümanlardandır.
Azerbaycan 2011 yılında Eurovizyon Yarışmasında ülkeyi temsilen yarışan Eldar ve Nigar'ın seslendirdiği Running Scared adlı şarkıyla birinci olmuştur. Ülkenin ayrıca, Reşid Behbudov, Müslüm Magomayev gibi tanınmış Azeri sanatçıları da vardır.
Karabağ sorunu [değiştir]
- Ana madde: Karabağ Savaşı
Karabağ Sorunu, 1980'lerin ikinci yarısında SSCB'nin dağılma sürecine girdiği dönemde Ermenistan'ın Azerbaycan'a ait Karabağ bölgesinin dağlık kısmında yeniden hak iddia etmesiyle ortaya çıkmıştır. [61] 1988 Ocak ayında, Ermenistan Azerbaycan'a karşı baskısını arttırdı. 6 Mayıs 1989 tarihli Sovyetler Birliği Bakanlar Kurulunun kararı ile Dağlık Karabağ yönetiminde görevli olan bütün Azeriler bölgeden çıkarıldı. Ermenilerin Dağlık Karabağ üzerindeki hak iddiaları buralardaki nüfusun çoğunluğunu oluşturdukları kabulünden oluşmaktadır. 1989 sayımına göre Dağlık Karabağ nüfusunun %75'i Ermenilerden, %25'i Azerbaycan Türklerinden oluşmaktadır.[62] 30 Kasım 1989'da Еrmenistan Meclisi SSCB’nin onayı[kaynak belirtilmeli] ile Karabağ'ı kendi topraklarına katma kararı aldı. 20 Ocak 1990’da Sovyet yönetimi aldığı kararla Sovyet ordu birlikleri kanlı bir olayla Bakü'ye girdi. 8 Ağustos 1991'de Еrmenistan’da bulunan son Türk köyü olan Nüvedi de boşaltıldı.[63]
Azerbaycan-Türkiye ilişkileri [değiştir]
- Ana madde: Azerbaycan-Türkiye ilişkileri
Atatürk: "Azerbaycan'ın sevinci bizim sevincimiz, kederi bizim kederimizdir."Haydar Aliyev: "Biz bir millet, iki devletiz."Ebulfez Elçibey: "İki kardeşin yan yana ayrı devletler kurduğu nerede görülmüştür. Azerbaycan ve Türkiye olarak en kısa zamanda birleşmeliyiz."
Devlet adamlarının bu sözleri ülkeler arasındaki bağın derinliğini anlatmışlardır.
Azerbaycan Dostluk Parkı, Bursa, Türkiye
Kayıtlar
_old_city2_Key_Gubad_Mosque.jpg&filetimestamp=20090623140410)
.jpg&filetimestamp=20110515084455)
